Στις 13 Δεκεμβρίου του 2007 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των είκοσι επτά χωρών μελών της Ε . Ε . υπέγραψαν στην πορτογαλική πρωτεύουσα τη νέα συνθήκη της διευρυμένης Ένωσης. Έτσι αυτή εισήλθε φυσιολογικά στο δημόσιο χώρο και στη σύγχρονη ιστορία με τη γνωστή ονομασία «Συνθήκη της Λισσαβόνας». Με λίγα λόγια, η Συνθήκη προβλέπει τη λειτουργία νέων, πιο ευέλικτων θεσμών και τη λήψη περισσότερων δημοκρατικών αποφάσεων. Τι σημαίνει για μας, τους Ευρωπαίους πολίτες, επίκειται να το μάθουμε, μια και η Συνθήκη θα μπει σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου χρόνου. Μέχρι τότε κάθε κράτος-μέλος πρέπει να την επικυρώσει. Η Βουλγαρία ήδη έκανε αυτό.

Ένα από τα ζητήματα που μας αφορούν πάρα πολύ σαν πολίτες της Ένωσης, είναι ο διευρυμένος ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σύμφωνα με τη μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας. Είναι ο μοναδικός θεσμός της Ε.Ε., για τον οποίον εκλέγουμε άμεσα τους αντιπροσώπους μας. Από τους Ευρωβουλευτές, που θα εκλέξουμε τούτη τη φορά, θα εξαρτώνται πολύ περισσότερα πράγματα απ’ ότι την παρούσα στιγμή. Αυτό είναι το θέμα της συνομιλίας μας σήμερα. Πρώτα απ’ όλα όμως θα εξηγήσουμε τι αποτελεί η Συνθήκη της Λισσαβόνας. Για σύντομο σχόλιο αποταθήκαμε προς τον καθ. Δρ Ορλίν Μπορίσοφ, καθηγητή Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου και Δικαίου της Ε.Ε. στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας «Άγιος Κλήμης της Αχρίδας».

«Η Συνθήκη της Λισσαβόνας αποτελείται από δύο κείμενα», ανέφερε ο ίδιος και διευκρίνισε τα εξής: «Η Συνθήκη της Λισσαβόνας τροποποιεί τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση – τη λεγόμενη Συνθήκη του Μάαστριχτ, εισάγοντας σ’ αυτή 65 τροποποιήσεις και καινοτομίες», είπε ο καθ. Μπορίσοφ. «Το δεύτερο κείμενο εισάγει καινοτομίες στη Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας - τη λεγόμενη Συνθήκη της Ρώμης, βάσει της οποίας ιδρύεται αρχικά η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και ύστερα η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Δηλαδή, αυτές οι τροποποιήσεις αφορούν ουσιαστικά όχι τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όσο την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή παντού στη Συνθήκη, στην οποία έχουν εισαχθεί 295 τροποποιήσεις, η ονομασία «Ευρωπαϊκή Κοινότητα» αντικαθίσταται με «Ευρωπαϊκή Ένωση». Η ίδια η Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας μετονομάζεται σε Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και από αυτή την άποψη συντονίζει τη λειτουργία των διάφορων θεσμών, συμπεριλαμβανομένου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θεσπίζοντας ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα είναι το αντιπροσωπευτικότερο, το δημοκρατικότερο όργανο των κρατών-μελών της Ε.Ε που αντιπροσωπεύονται σ’ αυτό με άμεσες εκλογές, καθιερωμένες ακόμα το 1974.»

Η διαδικασία επικύρωσης της Συνθήκης της Λισσαβόνας ήδη ξεκίνησε. Πριν μετρημένες μέρες και η Βουλγαρία την επικύρωσε. Σε τηλεφωνική συνδιάλεξη με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κ. Χανς-Γκερτ Πέτερινγκ, τον παρακαλέσαμε να σχολιάσει πώς βλέπει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά την εφαρμογή της Συνθήκης από την 1η Ιανουαρίου του 2009.

« Επιτρέψτε μου πρώτα να χαιρετήσω τη βουλγαρική Βουλή για την επικύρωση της Συνθήκης της Λισσαβόνας με τόσο εντυπωσιακή πλειοψηφία», είπε ο κ . Πέτερινγκ . «Με τον τρόπο αυτό η Βουλή έδειξε ότι η Βουλγαρία τηρεί εξαιρετικά θετική στάση προς την ενοποίηση της Ευρώπης . Για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η συνθήκη μεταρρυθμίσεων της Ε.Ε. είναι πολύ σημαντικό βήμα προς τα εμπρός, διότι το Κοινοβούλιο αποκτά σχεδόν ίσες νομοθετικές αρμοδιότητες με το Συμβούλιο της Ε.Ε. Οι πρώτες εκλογές του Ευρωκοινοβουλίου διενεργήθηκαν το 1979 και από τότε μέχρι σήμερα, χωρίς διακοπή, διατελώ Ευρωβουλευτής, όπως και άλλοι 5 συνάδελφοί μου. Το 1979 δεν είχαμε καμιά νομοθετική αρμοδιότητα. Με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας που ψηφίσαμε το 2007, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απόκτησε το δικαίωμα να λαμβάνει νομοθετικές αποφάσεις σε όλους τους σχεδόν τομείς που κατά τη γνώμη μου είναι κάτι πολύ θετικό.»

Αυτό σημαίνει ότι η Συνθήκη της Λισσαβόνας θα εξασφαλίσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση περισσότερη δημοκρατικότητα , κοινοβουλευτισμό και ευελιξία κατά τη λήψη αποφάσεων, όπως όλοι ευχόμαστε. Σε τι συνίσταται συγκεκριμένα η ενίσχυση των δημοκρατικών αρχών λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;

«Συνίσταται συγκεκριμένα στις διευρυμένες αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη λήψη αποφάσεων σε θέματα ιδιαίτερης σημασίας για τους πολίτες», τονίζει ο κ. Πέτερινγκ. «Τέτοια είναι, παραδείγματος χάρη, τα ζητήματα της ασφάλειας, της μεταναστευτικής πολιτικής, του δικαιώματος ασύλου κλπ. Εμείς, οι Ευρωβουλευτές, έχουμε εκλεγεί άμεσα και διατηρούμε άμεση επαφή με τους ψηφοφόρους μας. Δηλαδή, πάντα γνωρίζουμε τι απασχολεί τους ανθρώπους, ποιες είναι οι συγκεκριμένες τους προσδοκίες και μπορούμε να τις λάβουμε υπόψη στην εργασία μας. Όπως πολύ σωστά είπατε, οι μεταρρυθμίσεις της Ε.Ε. σημαίνουν περισσότερη δημοκρατία και περισσότερο κοινοβουλευτισμό.»

Εμείς, οι Βούλγαροι, όπως όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, αναρωτιόμαστε με ποιο τρόπο μπορούμε να επηρεάζουμε τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;

«Αυτό μπορεί να γίνει με μερικούς τρόπους», εξηγεί ο Ορλίν Μπορίσοφ. «Ο πρώτος και ο πιο προσιτός είναι μέσω των εκλεγμένων Ευρωβουλευτών. Γνωρίζετε ότι η Βουλγαρία χωρίζεται σε 18 περιφέρειες. Μέσω των Ευρωβουλευτών, που εκλέξαμε, δίνουμε κάποιες ιδέες για τη βελτίωση της ζωής μας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι η φωνή του λαού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο δεύτερος τρόπος εφαρμόζεται με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας που θεσπίζει τον εξής κανόνα - αν 1 εκατομμύριο άτομα του πληθυσμού ενός ή περισσότερων κρατών επιθυμούν, μπορεί να καταθέσουν κατευθείαν στις επιτροπές της Ευρωβουλής σχέδιο αναφορικά με τους λεγόμενους «ευρωπαϊκούς νόμους». Μέχρι στιγμής τέτοιος κανόνας δεν υπήρχε.»

Βάσει της Συνθήκης της Λισσαβόνας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα αποκτήσει περισσότερες αρμοδιότητες και θα γίνει ισότιμος νομοθέτης με το Συμβούλιο της Ε.Ε. για όλους σχεδόν τους ευρωπαϊκούς νόμους. Το Συμβούλιο είναι ο βασικός θεσμός που παίρνει αποφάσεις στο πλαίσιο της Ένωσης. Απαρτίζεται από εκπροσώπους κάθε κράτους μέλους σε επίπεδο υπουργών. Με άλλα λόγια, όλη η ευρωπαϊκή νομοθεσία, με λίγες εξαιρέσεις, υπόκειται σε διπλή έγκριση σε ισότιμη βάση εκ μέρους του Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, έχοντας υπόψη ότι οι Ευρωβουλευτές εκλέγονται άμεσα από τους πολίτες. Με ποιο τρόπο η Συνθήκη της Λισσαβόνας θα επηρεάσει την εργασία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου; Απευθύνουμε το ερώτημα στον κ. Ενρίκε Μπαρόν Κρέσπο, πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και νυν Ευρωβουλευτή.

«Η Συνθήκη θα μας εξασφαλίσει ευρύτερο πεδίο δράσης, γιατί θα αυξήσει από 35 σε 85 τους τομείς, στους οποίους από κοινού με το Συμβούλιο θα ψηφίζουμε νόμους», λέει ο κ. Κρέσπο. «Θα διευρυνθούν σημαντικά οι αρμοδιότητές μας στο νομοθετικό τομέα, καθώς και στον τομέα του προϋπολογισμού. Το Ευρωκοινοβούλιο είναι έτοιμο να αναλάβει αυτές τις αρμοδιότητες και να ενισχύσει τον έλεγχό του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα γίνει δημοκρατικότερη και θα έχουμε περισσότερα δικαιώματα αναφορικά με την εκλογή της.»

Όπως κάθε πράγμα σ’ αυτόν τον κόσμο, η Συνθήκη της Λισσαβόνας επίσης έχει οπαδούς και αντιπάλους. Ο Franck Biancheri, πρόεδρος του πολιτικού κινήματος των Νέων Ευρωπαίων που έχει υποστηρικτές σε διάφορες χώρες της Ε.Ε., στέκεται στο πλευρό των αντιπάλων της Συνθήκης. Ιδού τι εξήγησε προς τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία: «Η Συνθήκη της Λισσαβόνας δεν είναι σε θέση να λύσει το βασικό πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης - την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους ηγέτες και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Συμβαίνει μάλιστα το αντίθετο. Η μέθοδος, που επιλέχθηκε για την επικύρωση της Συνθήκης της Λισσαβόνας, κατάργησε τη δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος. Στόχος ήταν να δοθεί προτεραιότητα στην κοινοβουλευτική της επικύρωση. Στην ουσία οι πολίτες της Ευρώπης αντιλαμβάνονται τη μέθοδο αυτή σαν τρόπο αποτροπής της δυνατότητας ο ξεχωριστός πολίτης να εκφράσει τη γνώμη του για τη συνθήκη. Η μέθοδος στην πράξη εμβαθύνει τη δυσπιστία των πολιτών προς τους ηγέτες και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Εμείς θεωρούμε ότι ο μοναδικός τρόπος να τεθεί τέρμα στη δυσπιστία των ψηφοφόρων και να κερδιστεί η εμπιστοσύνη τους απέναντι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι να ιδρυθούν πολιτικά διευρωπαϊκά κινήματα που να έχουν αντίληψη για το μέλλον της Ε.Ε. - ανεξάρτητα από το αν είναι αριστερά, κεντρώα ή δεξιά κόμματα, και που να ενώνουν τις πεποιθήσεις των πολιτών, άσχετα από το αν κατάγονται από τη Βουλγαρία, Ισπανία, Γαλλία, Αγγλία κλπ. Το πρόβλημα τώρα είναι ότι ο καθένας επικεντρώνει την προσοχή του στο κράτος του και στην πράξη δεν γίνονται ευρωπαϊκές εκλογές Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά σαν να διενεργούνται ταυτόχρονα 27 εθνικές εκλογές. Σαν αποτέλεσμα οι πολίτες μιας χώρας χάνουν ενδιαφέρον για τις εκλογές Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που τους θυμίζουν τις τοπικές τους, τις εθνικές εκλογές, ενώ από άλλη πλευρά βγαίνει ότι κατά τη διάρκεια των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συζητούνται κάθε λογής θέματα, όχι όμως τα ευρωπαϊκά! Από δω προέρχεται η έλλειψη εμπιστοσύνης και ενδιαφέροντος προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.»

Είναι γνωστό ότι οι πολίτες και των νέων, και των παλιών κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν εκδηλώνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Ευρωκοινοβούλιο. Τι μπορεί να τους παροτρύνει να ψηφίσουν; Πώς να κερδιστεί η εμπιστοσύνη τους;

«Βέβαια, άλλοι ενδιαφέρονται, άλλοι όχι! Τέτοια είναι η ζωή!», απαντά ο Ενρίκε Μπαρόν Κρέσπο. «Κρίνοντας από τις δημοσκοπήσεις στα κράτη της Ε.Ε., αποδεικνύεται ότι το Ευρωκοινοβούλιο χαίρει μέγιστου σεβασμού εκ μέρους του πληθυσμού των 27 κρατών μελών της Ε.Ε. Πράγματι, τώρα δημιουργούμε έναν καινούργιο κόσμο και σημαντικό καθήκον μας είναι να αναζητήσουμε λύση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στον τομέα της οικονομίας, στην καθημερινή τους ζωή και τα λοιπά. Πρέπει να τους εξηγήσουμε σαφώς τα συγκεκριμένα μέτρα που λαμβάνουμε για το ξεπέρασμα των προβλημάτων. Τούτο, βέβαια, δεν είναι εύκολο και για το σκοπό υπολογίζουμε στη βοήθεια των ΜΜΕ! Θεωρώ όμως πως όταν λαμβάνουμε σωστές αποφάσεις, οι πολίτες θα μας υποστηρίζουν. Λοιπόν, η εργασία μας αποτελεί ενός είδους μίγμα πολιτικών ενεργειών και διαφωτιστικής δραστηριότητας ανάμεσα στους ανθρώπους. Το Κοινοβούλιο στην πράξη είναι «διαφανές σπίτι». Δηλαδή, εργαζόμαστε διαφανώς, όμως στ’ αλήθεια πρέπει να αναβαθμίσουμε τις ικανότητες επικοινωνίας. Αυτό, βέβαια, δεν αφορά μονάχα το Ευρωκοινοβούλιο, αλλά και τα πολιτικά κόμματα, την κοινωνία των πολιτών σαν σύνολο, συμπεριλαμβανομένων και των ΜΜΕ. Ουσιαστικά, πρέπει να ενώσουμε τις προσπάθειές μας σ’ αυτή την κατεύθυνση.»

«Θα σας απαντήσω με ένα παράδειγμα και μετά θα μιλήσω επί της ουσίας», λέει ο Franck Biancheri. «Αν κάθε 5 χρόνια σας αναγκάζουν να ξαναβλέπετε μια ταινία, όπου δεν υπάρχει δράση, απουσιάζει η ίντριγκα, δεν έχει σεξ, μεταβολές και εκπλήξεις, θα πάτε μια φορά, θα πειστείτε ότι η ταινία δεν σας αρέσει και δεν θα ξαναπάτε περισσότερο. Το πρόβλημα των εκλογών του Ευρωκοινοβουλίου σήμερα είναι ότι οι πολίτες κατανοούν πως κάθε φορά λέγονται τα ίδια πράγματα. Δεν υπάρχουν συζητήσεις, εγγυήσεις, αντιπαρατιθέμενες αντιλήψεις και γι’ αυτό οι εκλογές δεν προκαλούν το ενδιαφέρον τους. Ο μοναδικός τρόπος να προσελκυστεί η προσοχή των πολιτών είναι στις εκλογές να εισαχθεί εκείνο που στην ουσία προσδίδει νόημα στην πολιτική και συγκεκριμένα - σύγκρουση μεταξύ των διάφορων απόψεων για το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης. Αν υπήρχαν διευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, εκείνα θα αντιπαρέβαλαν τις αντιλήψεις τους για το μέλλον της Ευρώπης, π.χ. αν η Ευρώπη να δεσμευθεί περισσότερο με τις ΗΠΑ ή να είναι πιο ανεξάρτητη σε παγκόσμια κλίμακα, αν να υιοθετήσει σκληρότερη στάση απέναντι στη Ρωσία ή αν να πάρει πιο ενεργό θέση απέναντι στην αναθέρμανση του κλίματος, απέναντι στην ανάπτυξη του πλανήτη και τα λοιπά. Ακριβώς αυτά είναι τα πράγματα που θα παρότρυναν τους πολίτες να προσέλθουν στις κάλπες στις εκλογές της Ευρωβουλής.»

Όσον αφορά τη Βουλγαρία σαν νέο μέλος της Ε.Ε., όπου οι άνθρωποι ακόμα δεν έχουν ιδιαίτερες γνώσεις για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ποιος θα ευθύνεται για την καλύτερη κατανόηση της εργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκ μέρους των πολιτών;

«Κατά τη γνώμη μου είναι πλέον καιρός στη Βουλγαρία να καταρτιστούν ειδικές εκπομπές - και στη ραδιοφωνία, και στην τηλεόραση, στήλες στον Τύπο που όχι μόνο να εκλαϊκεύουν την εργασία του Ευρωκοινοβουλίου, γιατί τούτο γίνεται και τώρα, αλλά με ακατανόητο τρόπο, σε ακατανόητη γλώσσα», λέει ο Ορλίν Μπορίσοφ. «Ο απλός άνθρωπος δεν μπορεί να αντιληφθεί την ουσία των πραγμάτων. Πριν ορισμένο χρονικό διάστημα σε μια διάσκεψη τέθηκε μάλιστα το ερώτημα, πώς η Συνθήκη της Λισσαβόνας να γίνει κατανοητή από το λαό. Τότε είπα ότι η Συνθήκη της Λισσαβόνας δεν μπορεί να γίνει περισσότερο κατανοητή από το λαό σ’ αυτή τη μορφή, γιατί είναι γραμμένη σε νομική γλώσσα, που είναι τυπική γλώσσα και την καταλαβαίνουν μονάχα οι νομικοί. Ακριβώς γι’ αυτό οι νομικοί πρέπει να εξηγήσουν στους πολίτες την ουσία της Συνθήκης.»

Του χρόνου επίκεινται νέες εκλογές Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η προσέλευση στις κάλπες, ειδικότερα στα νέα κράτη-μέλη της Ε.Ε., δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή. Τι θα έλεγε ο Χανς-Γκερτ Πέτερινγκ στους Ευρωπαίους πολίτες, για να προσέλθουν στις κάλπες το 2009;

 «Η προσέλευση στις κάλπες πράγματι δεν είναι υψηλή. Αυτό δυστυχώς ισχύει επίσης για τις εθνικές και τις τοπικές εκλογές», επισημαίνει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Σε ό,τι αφορά τις εκλογές της Ευρωβουλής, πρέπει να εξηγήσουμε αρκετά καθαρά ότι σήμερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει πολύ περισσότερη εξουσία να αλλάξει τη ζωή μας, ότι έχει μεγαλύτερη επιρροή στην πολιτική. Γι’ αυτό αξίζει να εκλέξει κανείς αντιπρόσωπό του στο κοινοβούλιο. Η διαφωτιστική εκστρατεία δεν είναι στα μέτρα των δυνάμεων μονάχα των βουλευτών. Χρειαζόμαστε την υποστήριξη των ΜΜΕ, της ραδιοφωνίας, της τηλεόρασης, του Τύπου. Ελπίζω ότι η παρούσα συνέντευξη θα φέρει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πιο κοντά στους πολίτες της Ευρώπης.»

Και εμείς ελπίζουμε ότι με τη σημερινή εκπομπή διασαφηνίσαμε τις μελλοντικές διευρυμένες αρμοδιότητες του Ευρωκοινοβουλίου που σημαίνουν αντίστοιχα περισσότερες δυνατότητες επιρροής όλων μας ως Ευρωπαίων πολιτών. Λοιπόν, δράστε! Οι ερωτήσεις, οι συστάσεις και τα σχόλιά σας είναι ευπρόσδεκτα σε γράμματα, από τηλέφωνο ή στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση. Για περισσότερες λεπτομέρειες κοιτάξτε τη νέα ηλεκτρονική πύλη http://parliament.europe.bg  


Η εκπομπή μεταδίδεται από τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία, το RFI Βουκουρέστι και το γαλλικό Ράδιο Ιβλίν, επικοινωνιακούς εταίρους του σχεδίου «Τώρα – συνεργαζόμαστε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο» που εκτελείται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο, το Κέντρο Εκσυγχρονισμού της Πολιτικής και την Πύλη ΕΥΡΩΠΗ.

Κείμενο: Βέσελα Βλάντκοβα, Ελένα Καρκαλάνοβα, Βενέτα Νικόλοβα

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα

Εκφωνητές: Πέταρ Κάντρεφ, Έλλη Γκέκοβα