Η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Ευρωπαίοι πολίτες και η Ημέρα της Ευρώπης: πιο κοντά ο ένας στον άλλο

Τον μήνα Μάιο τιμήσαμε την Ημέρα της Ευρώπης - την 9η Μαΐου. Μια ευκαιρία να θυμηθούμε την ιστορία της Ε.Ε., να αναφερθούμε στα σύμβολα της Ευρώπης, να αναζητήσουμε τι είναι αυτό που μας ενώνει ως Ευρωπαίοι πολίτες.

Στο παρόν ενημερωτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας „Τώρα - συνεργαζόμαστε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο”, η Βουλγαρική Ραδιοφωνία, η Πύλη „Ευρώπη” και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο ρίχνουν μια ιδιόμορφη ραδιοφωνική „γέφυρα” ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της Ευρώπης, θέτοντας βέβαια την έμφαση στο ρόλο του Ευρωκοινοβουλίου.

„Η Γαλλία πάντα είχε ως βασικό στόχο της την υπηρεσία στην ειρήνη. Η Ευρώπη δεν έχει χτιστεί ακόμη - είχαμε τον πόλεμο! Η Ευρώπη δεν θα γίνει από μόνη της, αλλά με κοινές προσπάθειες. Αυτή θα δημιουργηθεί με συγκεκριμένες ενέργειες και πρώτ’ απ’ όλα πρέπει να ενοποιηθούμε με μια πραγματική αλληλεγγύη!”

Αυτή η αρχειακή ηχογράφηση της φωνής του Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν μας οδηγεί στο μακρινό 1950. Η ημέρα είναι 9η Μαΐου. Σε μια ομιλία, εμπνευσμένη από την ιδέα του Ζαν Μονέ για τη δημιουργία ενός υπερεθνικού ευρωπαϊκού θεσμού, ο ίδιος πρότεινε η Γαλλία, η Γερμανία και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη που επιθυμήσουν, να ενοποιήσουν τους πόρους άνθρακος και χάλυβος τους. Η ιδέα για την ενοποίηση των βασικών βιομηχανιών της Γαλλίας και της Γερμανίας, μέσω των οποίων αναπτύσσεται η παραγωγή όπλων, αποτελούσε ενός είδους εγγύηση για την ειρήνη στην ήπειρο ύστερα από τον πρόσφατο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πρόταση αυτή, γνωστή ως "Δήλωση Σουμάν", θεωρείται ως η απαρχή της δημιουργίας της Ε.Ε. Έτσι στο Παρίσι, σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και το Βέλγιο υπέγραψαν τη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακος και Χάλυβος.

Ύστερα από έξι χρόνια, το 1957, στη Ρώμη υπεγράφησαν άλλες δυο συνθήκες - Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, και η Συνθήκη Ατομικής Ενέργειας (EURATOM). Αυτή η διαδικασία ολοκλήρωσης αποδείχθηκε τόσο επιτυχής και καρποφόρα, ώστε η Δανία, η Ιρλανδία και η Μεγάλη Βρετανία αποφάσισαν να προσχωρήσουν σ’ αυτές τις τρεις κοινότητες. Αυτό έγινε γεγονός το 1973, ενώ το 1981 στις Κοινότητες εντάχθηκε η Ελλάδα, την οποία το 1986 ακολούθησαν η Ισπανία και η Πορτογαλία.

Στις 7 Φεβρουαρίου 1992 στην ολλανδική πόλη Μάαστριχτ συνάφθηκε η Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή ενίσχυσε σημαντικά τις εξουσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Με την καθιέρωση της διαδικασίας κοινής λήψης αποφάσεων το Ευρωκοινοβούλιο μετατράπηκε σε παράγοντα στη νομοθετική δραστηριότητα και απέκτησε το δικαίωμα αρνησικυρίας στους σημαντικούς τομείς της νομοθεσίας της Ε.Ε.

Η τέταρτη διεύρυνση της Ε.Ε. έγινε το 1995 με την προσχώρηση της Αυστρίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Η πέμπτη και τελευταία διεύρυνση πραγματοποιήθηκε σε δυο κύματα - την 1η Μαΐου 2004 εντάχθηκαν η Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία, Σλοβενία, Κύπρος και Μάλτα, ενώ την 1η Ιανουαρίου 2007 - η Βουλγαρία και η Ρουμανία.

Η 9η Μαΐου - η Ημέρα της Ευρώπης - είναι ένα από τα σύμβολα της Ε.Ε. μαζί με τον ύμνο, τη σημαία, το γνωμικό και το ευρώ. Η ημέρα, την οποία έγινε το πρώτο βήμα στην ενοποίηση των ευρωπαϊκών κρατών και που οδήγησε σε συνέχεια στην ίδρυση της Ε.Ε., είναι ευκαιρία για πρωτοβουλίες και εορτασμούς με σκοπό την αμοιβαία προσέγγιση μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών. Το 1985 επίσημος ύμνος της Ε.Ε. κηρύχθηκε η „Ωδή στη χαρά” από την Ένατη συμφωνία του Μπετόβεν. Στη γλώσσα της μουσικής αυτός ο ύμνος εκφράζει τα ιδανικά της ελευθερίας, της ειρήνης και της αλληλεγγύης, για τα οποία εργάζεται η Ευρώπη. Η σημαία της Ε.Ε. που απεικονίζει μπλε ουρανό με 12 αστέρες σε κύκλο, επίσης συμβολίζει την αλληλεγγύη και την αρμονία μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών.

Παραδοσιακά ο αριθμός 12 είναι σύμβολο της τελειότητας, της πληρότητας και της ενότητας. „Ενότητα στην πολυμορφία” είναι το γνωμικό της Ε.Ε., το οποίο ανακεφαλαιώνει την ιδέα ότι μέσω της Ε.Ε. οι Ευρωπαίοι είναι ενωμένοι στις κοινές τους προσπάθειες για ειρήνη και δικαιοσύνη και ότι οι πολλοί διάφοροι πολιτισμοί, παραδόσεις και γλώσσες στην Ευρώπη είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την ήπειρο. Από το 2002 και το ευρώ μετατράπηκε σε ένα από τα σύμβολα της Ενωμένης Ευρώπης. Αυτό είναι το μόνο επίσημο νόμισμα στις χώρες που ανήκουν στη λεγόμενη „ευρωζώνη” Σίγουρα δεν υπάρχει Ευρωπαίος που να μην ξέρει όλα αυτά. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας όμως, η οποία υπεγράφη στα τέλη του περασμένου έτους, αποφεύγει κάθε αναλογία που θα μπορούσε να κάνει κανείς με ένα ομοσπονδιακό κράτος. Αυτή η προσπάθεια έχει την αντανάκλασή της και στην ορολογία που χρησιμοποιείται. Τα σύμβολα της Ε.Ε. όπως ύμνος, σημαία και γνωμικό που θα μπορούσαν να αποδώσουν ομοσπονδιακό χαρακτήρα στην Ένωση, επίσης δεν περιλαμβάνονται στη Συνθήκη.

„Το σύγχρονο σύμβολο της Ευρώπης κατ’ εμέ είναι η αμοιβαία ανεκτικότητα μεταξύ των ανθρώπων και παράλληλα η διατήρηση της ιδιαιτερότητας και της ταυτότητάς τους”, λέει η Γκεργκάνα Νέντεβα. „Θεωρώ ότι σύμβολα πρέπει να υπάρχουν, γιατί πρωτ’ απ’ όλα το σύμβολο έχει μέσα του πνευματικό στοιχείο”, λέει η ίδια. „Και ακριβώς το πνεύμα έχει τη δύναμη να υπερνικά τα εμπόδια για την ανάπτυξη του ανθρώπου. Γι’ αυτό νομίζω ότι τα σύμβολα είναι κάτι που χρειαζόμαστε.”

„Φυσικά η κοινότητα χρειάζεται ενός είδους εραλδική, αλλά προσωπικά δεν συμφωνώ η κοινότητα να ταυτίζεται με τα σύμβολα - σημαία, έμβλημα, ύμνο κλπ., που είναι κάτι που κατέχει κάθε κράτος ξεχωριστά”, θεωρείο Σλάβι Παναγιώτοφ. „Πιο πολύ ως σύμβολα της Ε.Ε. πρέπει να αντιλαμβανόμαστε ορισμένα κτίρια, ορισμένο τρόπο ζωής, συγκεκριμένες ιδέες για τη συμβίωση διάφορων πολιτισμών και εθνών, παρά αφηρημένα, έστω και αναγκαία πράγματα όμως έμβλημα, σημαία, ύμνο”.

„Ως πολιτιστικός και ιστορικός χώρος με την κληρονομιά της η Ευρώπη αποτελεί μια πολύ ευρύτερη έννοια από την οικονομική ένωση”, λέει η Καλίνα Σοτίροβα. „Γι’ αυτό για μένα σύμβολο της Ευρώπης ως πολιτιστικού χώρου θα έπρεπε να είναι ο Χριστιανισμός, οι χριστιανικές παραδόσεις και ηθικές αξίες, γιατί βασικά μ’ αυτές ταυτίζεται η Γηραιά Ήπειρος. Άλλο σύμβολο που θα ήταν κατάλληλο για την Ευρώπη είναι ο πολιτισμός με την ευρύτερη έννοια, όλες οι πολιτιστικές και ιστορικές παραδόσεις που μπορούμε να συναντήσουμε στις πινακοθήκες και τα μουσεία της ηπείρου”.

Τι επιβάλλει την απουσία των ευρύτατα γνωστών συμβόλων της Ε.Ε. από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, είναι η απάντηση, την οποία απευθύναμε στον κ. Τόον Στρέπελ (Toon Streppel), διευθυντή του Γραφείου Πληροφόρησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη Βουλγαρία: „Δε νομίζω ότι η σημαία και ο ύμνος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα εξαφανιστούν για τις αντιρρήσεις μερικών κρατών-μελών που δεν θα συμφωνούσαν με την γραπτή θεσμοποίηση αυτών των συμβόλων μια και για πάντα. Πάντως θεωρώ ότι θα εξακολουθήσουμε να χρησιμοποιούμε την πασίγνωστη ευρωπαϊκή σημαία και τον ύμνο και στο μέλλον”.

Ως όργανο που εκλέγεται με άμεσες εκλογές το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρίσκεται πιο κοντά στους πολίτες και η ενίσχυση του ρόλου του, σύμφωνα με τον κ. Στρέπελ, σημαίνει μεγαλύτερη επιρροή των πολιτών στην πολιτική της Ένωσης: „Δυνάμει της Συνθήκης της Λισσαβόνας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα συμμετέχει στην κατάρτιση διάφορων ειδών νομοθεσίας”, εξηγεί ο ίδιος. Έτσι θα ενισχυθεί σημαντικά ο ρόλος του Ευρωκοινοβούλιο και αυτό θα είναι προς όφελος των ανθρώπων να έρχονται σε επαφή με τους βουλευτές τους, για να μπορέσουν να επηρεάσουν τη δημιουργία της νέας νομοθεσίας. Δεύτερο, στα μέσα του επόμενου έτους θα διενεργηθούν ευρωπαϊκές εκλογές σ’ όλες τις χώρες μέλη και σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας μπορούμε να αναμένουμε ότι το ισχυρότερο κόμμα στο Ευρωκοινοβούλιο θα αποφασίζει για το πολιτικό χρώμα του νέου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δηλαδή τα αποτελέσματα των εκλογών σ’ όλα τα κράτη-μέλη θα „χρωματίσουν” μεταφορικά τον πολιτικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης: αν θα είναι πιο σοσιαλιστική, πιο χριστιανοδημοκρατική, πιο πράσινη και ούτω κατ’ εξής. Αν πρέπει να ανακεφαλαιώσω: το ευρωπαϊκό κόμμα που κερδίσει τις ευρωπαϊκές εκλογές, θα είναι αρκετά πιο δυνατό από πριν”.

Πώς θα αλλάξουν οι μορφές και οι τρόποι συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωκοινοβουλίου από το 2009 και μετά;
„Σ’ αυτή τη σχέση δεν περιμένω πολλές αλλαγές. Όπως ήδη είπα, ο ρόλος του Ευρωκοινοβουλίου θα ενισχυθεί, αλλά το σύστημα συνεργασίας δεν θα υποστεί ουσιώδεις αλλαγές. Γενικά το επόμενο έτος φαίνεται πως θα είναι δύσκολο με την έννοια ότι δεν θα υπάρχουν νομοθετικές πρωτοβουλίες από την παλιά Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν τις εκλογές, γιατί η θητεία της λήγει. Από την άλλη, μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές η έναρξη των διαδικασιών θα χρειαστεί χρόνο. Γι’ αυτό δεν περιμένω αλλαγές το 2009, αλλά από τα τέλη του 2009 και στις αρχές του 2010 θα ξεκινήσει η νέα συνεργασία του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υποθέτω πως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ασκεί ισχυρότερη πίεση για την υλοποίηση των στόχων και των προτεραιοτήτων”.

Η κα Ντόρις Πακ (Doris Pack) είναι ευρωβουλευτής από το 1989 από την Χριστιανοδημοκρατική Ένωση / Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Γνωρίζει την Ε.Ε. από τα χρόνια της διεύρυνσής της προς την Ανατολή. Ποιες είναι οι αλλαγές στην Ε.Ε. εκτός από την αύξηση των χωρών-μελών;
„Η Ε.Ε. σήμερα είναι πιο ποικίλη. Σήμερα η Ε.Ε. συγκεντρώνει πολύ περισσότερες και διάφορες απόψεις σε ένα κοινό παρανομαστή, και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Ακριβώς γι’ αυτό χρειαζόμαστε τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, για να μεταμορφώσουμε τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, να τους προσαρμόσουμε στις συνθήκες της διευρυμένης Ένωσης. Γιατί την παρούσα στιγμή αυτοί ουσιαστικά δεν διαφέρουν από την εποχή, την οποία τα κράτη μέλη ήταν έξι. Και ήρθε ο καιρός να μεταρρυθμιστούμε!”

Πώς βλέπετε το μέλλον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ύστερα από την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισσαβόνας του χρόνου;
„Με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας το Ευρωκοινοβούλιο αποκτά σημαντικά διευρυμένες αρμοδιότητες, το 95% της νομοθετικής δραστηριότητας θα συγκεντρωθεί στο κοινοβούλιο. Νομίζω ότι αυτό το γεγονός είναι πολύ σημαντικό, γιατί μέχρι στιγμής το Ευρωκοινοβούλιο σαν να είναι απομονωμένο από τη βασική του δραστηριότητα - τη νομοθετική. Τώρα είμαστε απλώς ένα γνωμοδοτικό όργανο. Δηλαδή οι αλλαγές που μας περιμένουν είναι ένα μεγάλο βήμα μπροστά προς ένα δημοκρατικό Ευρωκοινοβούλιο και νομίζω ότι οι πολίτες της Ε.Ε. θα υποστηρίξουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις”.

Πώς θα αλλάξει η εργασία των ευρωβουλευτών και οι ευθύνες τους σε ένα κοινοβούλιο με διευρυμένες αρμοδιότητες;
„Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φέρει τεράστια ευθύνη, γιατί είναι το νομοθετικό όργανο της Ε.Ε. Η νομοθετική δραστηριότητα απαιτεί τόσο μια υπεύθυνη στάση, όσο και σοβαρή προετοιμασία. Δεν θα ήθελα στο μέλλον να είμαστε τόσο εξαρτημένοι από λομπίστες, όπως τώρα, αλλά θα έπρεπε να διαθέτουμε περισσότερους συνεργάτες, εκπαιδευμένους σε διάφορους τομείς. Θα καταρτίζουμε νόμους που θα ισχύουν σε 27 κράτη-μέλη και για τον σκοπό χρειαζόμαστε καλύτερες συνθήκες για την εργασία μας”.

Η Μπιλιάνα Ράεβα είναι από τη νέα γενιά Βούλγαρων ευρωβουλευτών. Ανήκει στην κοινοβουλευτική ομάδα της Συμμαχίας των Φιλελεύθερων και των Δημοκρατών για την Ευρώπη. „Είμαστε εκλεγμένοι με την άμεση ψήφο των πολιτών και είναι απαράδεκτο να μην έχουμε άμεση επαφή μ’ αυτούς”, λέει η ίδια.
„Εκτός από τα γραφεία πληροφόρησης, μόνο εγώ έχω δέκα, πραγματοποιούμε πολλές άλλες δραστηριότητες”, εξηγεί η Μπιλιάνα Ράεβα. Οργανώνουμε σεμινάρια, επισκέψεις φοιτητών, δημοσιογράφων, καλλιτεχνών στο Ευρωκοινοβούλιο. Η επαφή με τους μικρότερους οικισμούς είναι δύσκολη, αλλά πηγαίνω και εκεί - είτε για κάποιο πρόβλημα, είτε για κάποια ιδέα που να βρει την προβολή της στην Ευρώπη. Πολύ συχνά λαμβάνουμε παράπονα για παραβάσεις του δικαίου, υπάρχουν και παράπονα που αφορούν στο περιβάλλον, στην εξυπηρέτηση από τη δημόσια διοίκηση - όλο προβλήματα που έχουν τη λύση τους σε τοπικό επίπεδο, δηλαδή στη Βουλγαρία πιο συχνά μπορούμε να λάβουμε μέτρα, απευθύνοντας ερώτηση προς τη βουλγαρική κυβέρνηση. Προσπαθώ σε παρόμοιες περιπτώσεις να ενημερώνω τους συναδέλφους μου από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Εκτός από προβλήματα υπάρχουν και πολλές ιδέες, ιδιαίτερα από νέους ανθρώπους, για διάφορα σχέδια, για ανταλλαγή πείρας μεταξύ σχολείων και πανεπιστημίων στην Ευρώπη, για συνεργασία, ιδέες, τις οποίες εγώ ευχαρίστως υποστηρίζω”.

Ποιο, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι το σημερινό σύμβολο της Ενωμένης Ευρώπης;
„Για μένα το σύμβολο της Ευρώπης είναι η Ευρώπη χωρίς σύνορα. Γιατί εμείς περάσαμε αρκετό καιρό εκτός της Ευρώπης, από την άλλη μεριά, πίσω από τα σύνορα. Ακόμη θυμούμαστε τον καιρό όταν περιμέναμε σε μακρές ουρές για βίζες, χωρίς καμία βεβαιότητα αν θα μας επιτραπεί να μπούμε στο χώρο του Σένγκεν. Είπατε ότι είμαι νέος πολιτικός, αλλά υπάρχουν και νεότεροι από μένα, οι οποίοι δεν θυμούνται αυτά τα προβλήματα - να μην έχει κανείς το δικαίωμα να σπουδάζει στο εξωτερικό, να μην έχει το δικαίωμα ελεύθερης κίνησης. Και πράγματι η ένταξη στην Ε.Ε. είναι μια από τις μεγάλες επιτεύξεις της Βουλγαρίας. Νομίζω ότι στο σύντομο μέλλον θα αισθανθούμε και τη δυνατότητα ο καθένας να εργάζεται νόμιμα στην Ε.Ε., τότε οι περισσότεροι Βούλγαροι θα έχουν τη ευκαιρία να συσσωρεύσουν εμπειρία στο εξωτερικό και να επιστρέψουν να την εφαρμόσουν στη Βουλγαρία”.

„Συχνά με ρωτούν μέχρι που πρέπει να φτάνουν τα σύνορα της Ευρώπης” λέει ο Όλι Ρεν, επίτροπος επί της Διεύρυνσης της Ε.Ε. προς την εφημερίδα Financial Times. „Η απάντησή μου είναι ότι τα σύνορα της Ευρώπης ορίζονται από τη συνείδηση των Ευρωπαίων. Η διεύρυνση είναι μια διαδικασία εξάπλωσης των ευρωπαϊκών αξιών, οι βασικές από τις οποίες είναι η ελευθερία και η αλληλεγγύη, η ανεκτικότητα και τα δικαιώματα του ανθρώπου, η δημοκρατία και η ανωτερότητα του νόμου”.

Γράψτε μας και εσείς και δείξτε τα θέματα που σας ενδιαφέρουν, για να υποβάλουμε τις σωστές ερωτήσεις στους σωστούς ανθρώπους... Οι ερωτήσεις, τα σχόλια και οι προτάσεις σας είναι ευπρόσδεκτα στη σύνταξή μας, καθώς και στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@europe.bg Για περισσότερες λεπτομέρειες κοιτάξτε την ιστοσελίδα http://parliament.europe.bg

Η εκπομπή μεταδίδεται από τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία, το RFI Βουκουρέστι και το Ράδιο Ιβλίν της Γαλλίας. Το θέμα της επόμενης εκπομπής μας θα είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου - 2008.

Κείμενο: Ρουμιάνα Τσβετκόβα, Ντανιέλα Κωνσταντίνοβα, Βέσελα Βλάντκοβα, Ελένα Καρκαλάνοβα
Μετάφραση: Πέταρ Κάντρεφ