Στις 23 Ιουλίου, λίγες μέρες πριν τον προτιμητέο μήνα διακοπών και περίπου ενάμιση χρόνο μετά την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η βουλγαρική κυβέρνηση παρέλαβε την κριτική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με την πρόοδο της χώρας στον τομέα της δικαιοσύνης και της δημόσιας τάξης. Στην έκθεση τονίζεται η έλλειψη αποτελεσμάτων στον αγώνα κατά της διαφθοράς στα υψηλά κλιμάκια της εξουσίας και κατά του οργανωμένου εγκλήματος. Παράλληλα μ’ αυτό, με βάση τις διαπιστωμένες καταχρήσεις με ευρωπαϊκά κονδύλια, ανακοινώθηκε η απόφαση των Βρυξελλών να παγώσουν τη χορήγηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στη Βουλγαρία από τα προενταξιακά ταμεία με τη διευκρίνιση ότι τη στιγμή που η Σόφια λάβει τα απαραίτητα βήματα για την καλύτερη διαχείριση και έλεγχο των κονδυλίων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι έτοιμη να ανανεώσει τη χρηματοδότηση. Πρόκειται για χρήματα που προορίζονται για τη βελτίωση της ζωής όλων των Βουλγάρων και όχι για τον πλουτισμό μιας χούφτας εγκληματικών επιχειρηματικών ομίλων, όπως έγινε στην πράξη και μάλιστα με υποψίες για την εξασφάλιση προστασίας από τα υψηλότερα κλιμάκια της εξουσίας.

Μ’ αυτό το φόντο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν παρέλειψε να σημειώσει και ορισμένα θετικά πράγματα που έκανε η χώρα μας, όπως η ίδρυση της Δημόσιας Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας, οι αλλαγές στο Υπουργείο Εσωτερικών, ο διορισμός αναπληρωτή πρωθυπουργού, αρμόδιου για τις ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις και τα λοιπά. Μετά την κοινοποίηση των δύο εκθέσεων για τη Βουλγαρία, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Σεργκέι Στανίσεφ και υπουργοί της κυβέρνησης προτίμησαν να δώσουν έμφαση στις θετικές εκτιμήσεις, τονίζοντας ομόφωνα ότι υπάρχει πολιτική θέληση αντιμετώπισης των προβλημάτων. Η έκθεση και οι χρηματικές κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξετάστηκαν σε συνεδρίαση του Συμβουλίου του κυβερνώντος τριμερούς συνασπισμού.

«Η έκθεση είναι αντικειμενική», τόνισε ο πρωθυπουργός Στανίσεφ. «Απεικονίζει τόσο την πρόοδο που σημείωσε η Βουλγαρία, όσο και τα υπαρκτά προβλήματα, για τα οποία δεν έχουμε το δικαίωμα να κλείνουμε τα μάτια μας. Η θέση του κυβερνώντος συνασπισμού είναι απόλυτα σαφής - στο χρονικό διάστημα μέχρι την έκθεση το επόμενο καλοκαίρι πρέπει να κινητοποιήσουμε όλους τους θεσμούς και να καταβάλουμε διπλές προσπάθειες, για να πετύχουμε μεγαλύτερη, πιο ορατή πρόοδο που να αξιολογηθεί αντικειμενικά από την κοινή μας γνώμη και από τους Ευρωπαίους μας εταίρους.»

Το κράτος είναι έτοιμο να διαθέσει κονδύλια από τον κρατικό προϋπολογισμό για την υλοποίηση των ευρωπαϊκών σχεδίων μετά το πάγωμα της χρηματοδότησής τους, διαβεβαίωσε επίσης ο πρωθυπουργός Στανίσεφ. Ο ίδιος τόνισε ότι το πολιτικό ζήτημα που απασχολεί την κυβέρνησή του δεν είναι αν να θυσιάσει έναν ή άλλο υπουργό, αλλά να βελτιώσει την κατανομή των αρμοδιοτήτων και των συστημάτων απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

«Η έκθεση για τα ευρωπαϊκά κονδύλια δείχνει με κατηγορηματικό τρόπο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση χάνει την εμπιστοσύνη στην ικανότητα της βουλγαρικής κυβέρνησης να τηρεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες και γι’ αυτό το λόγο παγώνει τεράστια κονδύλια», θεωρεί ο Ιβάν Κόστοφ, ηγέτης του δεξιού αντιπολιτευόμενου κόμματος των Δημοκρατών για Ισχυρή Βουλγαρία ( DSB ) και πρώην πρωθυπουργός στο χρονικό διάστημα 1997 - 2001.

«Από την άποψη αυτή η παρούσα έκθεση προξένησε τη μεγαλύτερη πίκρα στη βουλγαρική οικονομία, τη βουλγαρική γεωργία και τη βουλγαρική κοινωνική πολιτική, γιατί η Βουλγαρία δεν μπορεί να στηρίξει την ανάπτυξή της στη συμπαράσταση των πλούσιων ευρωπαϊκών κρατών. Στην πράξη δεν έχει κανένα όφελος από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς τούτη τη συμπαράσταση», είπε ο Ιβάν Κόστοφ. «Η ουσία της συμμετοχής μας είναι να υποστηριχθεί η ανάπτυξή μας, αφού δεχθούμε να τηρούμε τους κανόνες, για να αρχίσουμε να πλησιάζουμε τις πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες, επειδή οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι η δραματική δυσαναλογία στο βιοτικό επίπεδο προκαλεί εντάσεις - κοινωνικές, διακρατικές, εθνικές, γεννάει μάλιστα τρομοκρατία. Λοιπόν, στο όνομα της ειρήνης οι Ευρωπαίοι θα συμφωνούσαν να δείξουν συμπαράσταση σ’ όλη την ήπειρο, για να είναι προοδεύουσα και ευημερούσα. Αυτό δυσκολεύεται να πετύχει η Βουλγαρία. Αν και είναι η φτωχότερη χώρα, η Βουλγαρία μετατρέπεται σε καθαρό χρηματοδότη. Η βουλγαρική Αριστερά δεν καταλαβαίνει τι της λέει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για βαθιά πολιτισμική διαφορά. Χρειάζεται να κάνουμε μποϊκοτάζ, για να υπερασπίσουμε τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό το κύρος της χώρας μας και να δείξουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι δεν είναι όλοι οι Βούλγαροι σαν εκείνους που μας κυβερνούν.»

Το κριτικό ύφος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απέναντι στην κυβέρνηση δεν αποδοκιμάζεται από τους Βούλγαρους. Αντίθετα, μια πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Alpha Research διαπίστωσε ότι σχεδόν το 40% των ερωτηθέντων εγκρίνει την πίεση στην κυβέρνηση μέσω χρηματοοικονομικών κυρώσεων. «Παρατηρείται έντονη ριζοσπαστικοποίηση της κοινής γνώμης και φαίνεται ότι οι πολιτικές αυθεντίες κλονίστηκαν μετά την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», επισημαίνει η κοινωνιολόγος Μιροσλάβα Γιάνοβα, βασιζόμενη στα αποτελέσματα της κοινωνιολογικής έρευνας. «Βλέπω ότι κατά κάποιο τρόπο οι Βούλγαροι πολίτες είναι αλληλέγγυοι στις αξιώσεις τους προς το δικαστικό σύστημα, την κυβέρνηση και τη νομοθετική εξουσία και αυτό από μόνο του αποτελεί πρόσθετο επιχείρημα υπέρ της θέσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», δήλωσε προς τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία και η υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Γκεργκάνα Γκραντσάροβα.

Παράλληλα με τις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Βουλγαρία κοινοποιήθηκε και η έκθεση για τη Ρουμανία. Και τα δύο νέα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά την πέμπτη της διεύρυνση εξακολουθούν να βρίσκονται υπό ειδική παρακολούθηση λόγω όμοιων προβλημάτων , για τα οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει πρόοδο. Η Βουλγαρική Ραδιοφωνία επικοινώνησε με το Λούκα Νικουλέσκου, αρχισυντάκτη του ραδιοφωνικού σταθμού RFI Ρουμανίας, για να μάθει ποια ήταν η απήχηση της πρόσφατης έκθεσης της Κομισιόν στη βόρεια μας γείτονα.

«Υπήρχαν δύο ειδών αντιδράσεις. Στην πρώτη θέση, η επίσημη αντίδραση των ρουμανικών Αρχών που δήλωσαν ότι η έκθεση είναι ισορροπημένη, δίκαια, ρεαλιστική και υπογραμμίζει την πρόοδο της Ρουμανίας στον αγώνα κατά της διαφθοράς, επισημαίνοντας τη συμβολή της Εθνικής Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Διαφθοράς, καθώς και της νεοϊδρυμένης Εθνικής Υπηρεσίας Ολοκλήρωσης, η οποία είναι κάτι σαν ανώτατο αστυνομικό όργανο που παρακολουθεί τα εισοδήματα των Ρουμάνων ιθυνόντων. Η αντίδραση των πολιτών είναι λίγο διαφορετική. Οι Ρουμάνοι θεωρούν ότι παρά την πρόοδο που εκτιμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα προβλήματα στον τομέα της ρουμανικής δικαιοσύνης δεν έχουν ξεπεραστεί. Συνεχώς είμαστε μάρτυρες παρατεταμένων δικαστικών διαδικασιών. Πέρα απ’ αυτό η έκδοση των καταδικαστικών αποφάσεων εξαρτάται από τον τόπο, όπου εκδικάζεται η συγκεκριμένη υπόθεση. Παραδείγματος χάριν, από το αν μια υπόθεση εκδικάζεται στο Μπρασόφ ή στο Βουκουρέστι, εξαρτάται ποια θα είναι η καταδικαστική απόφαση. Υπάρχει επίσης το πρόβλημα διαφθοράς στα υψηλά κλιμάκια της εξουσίας. Οι άνθρωποι πείστηκαν ότι παρά το έντονο ενδιαφέρον των ΜΜΕ κατά τα τελευταία χρόνια προς τις περιπτώσεις διαφθοράς στα υψηλά κλιμάκια, μέχρι στιγμής καμιά δίκη δεν έχει ολοκληρωθεί με καταδίκη. Ταυτόχρονα δεκάδες νυν και πρώην υπουργοί έχουν ανακριθεί για καταχρήσεις και διαφθορά, οι δίκες εναντίον τους έχουν μάλιστα ολοκληρωθεί, χωρίς οι ίδιοι να καταδικαστούν.»

Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόοδο της Ρουμανίας είναι θετικότερη από εκείνη για τη Βουλγαρία;

«Θεωρώ ότι γι’ αυτό το γεγονός υπάρχουν αντικειμενικοί, όμως και κάποιοι υποκειμενικοί λόγοι. Οι αντικειμενικοί λόγοι είναι ότι ιδωμένη εξ αποστάσεως η κατάσταση στη Βουλγαρία φαίνεται δυσμενέστερη από εκείνη στη Ρουμανία. Στη Ρουμανία το οργανωμένο έγκλημα δεν έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις, όπως στη Βουλγαρία. Πέρα απ’ αυτό, δεν έχουμε τα προβλήματά σας που σχετίζονται με τις κατηγορίες για καταχρήσεις ευρωπαϊκών πόρων. Λοιπόν, πρόκειται για δύο συγκεκριμένα προβλήματα που η Βουλγαρία αντιμετωπίζει και που δεν αφορούν τη Ρουμανία. Από την άλλη πλευρά όμως υπάρχει μια υποκειμενικότερη διάσταση του ζητήματος. Από τις συνομιλίες μου με τους επισήμους στις Βρυξέλλες έμαθα ότι στην πράξη η Ρουμανία κατόρθωσε να παρουσιάσει καλύτερη τεκμηρίωση. Αυτό σημαίνει ότι οι ρουμανικές Αρχές έχουν κάνει λόμπινγκ για την υπόθεσή τους με μεγαλύτερη επιτυχία σε σύγκριση με τις αρχές της Βουλγαρίας.»

Πώς οι Ευρωπαίοι πολίτες κρίνουν την πέμπτη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το πρίσμα των προβλημάτων στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία; Το ερώτημα απευθύνεται προς την κα Γιουλιάνα Νικόλοβα, διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου.

«Πριν κάμποσο καιρό συζήτησα το θέμα, γιατί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά την υποβολή της έκθεσης για την πέμπτη διεύρυνση στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων, προέκυψε φιλονικία για τον πρόλογο - αν να κριθεί ως «τεράστια επιτυχία» ή «απλώς επιτυχία». Στην ερώτηση «γιατί απλώς επιτυχία», η απάντηση ήταν: «Κοιτάξτε τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία». Τότε λυπήθηκα πολύ. Οι Ευρωπαίοι ανησυχούν και κατά τη γνώμη μου είναι καλύτερα και εμείς να ανησυχήσουμε, για να καθησυχάσουμε τους φόβους τους. Αφού φθάσαμε στο βυθό, είναι καλά να αποκολληθούμε, γιατί άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Ας περιμένουμε λίγο, για να δούμε πολιτικές ενέργειες, γιατί τα λόγια είναι άλλο πράγμα. Η πρώτη αντίδραση ενός βουλευτή του Σοσιαλιστικού Κόμματος, καλεσμένου σε ραδιοφωνική εκπομπή, ήταν ότι η έκθεση απεικονίζει τη μεγάλη πρόοδο της Βουλγαρίας. Αφού υπάρχουν τέτοιες αντιλήψεις, δεν μπορούμε να αποκολληθούμε από το βυθό. Πρέπει να κατανοήσουμε σαφέστατα ποια ακριβώς είναι τα προβλήματά μας.»

«Δεν εκπλήττομαι καθόλου και μάλιστα θεωρώ ότι αν εγώ είχα γράψει την έκθεση, θα ήταν πολύ πιο κριτική», λέει η δικαστής Νέλη Κούτσκοβα, εκπρόσωπος της Ένωσης Δικαστών. «Σε κάθε τμήμα του δικαστικού συστήματος υπάρχουν πολλές ατέλειες, πολλά ελαττώματα. Το δικαστικό μας σύστημα είναι λίγο παράξενο ως προς τη συνταγματική του δομή, γιατί περιλαμβάνει την Ανάκριση, την Εισαγγελία και το Δικαστήριο και όταν απευθύνονται κριτικές προς το σύστημα δεν μπορεί να κατανοήσει κανείς ποιος ακριβώς δεν έχει εκτελέσει τα καθήκοντά του. Οι άνθρωποι έχουν έντονη αίσθηση έλλειψης δικαιοσύνης, ατιμωρησίας των παραβατών και ανασφάλειας. Από την άλλη πλευρά όμως συνεχώς έχω την αίσθηση ότι ζω σε μια παράλληλη πραγματικότητα, γιατί μοιράζομαι όλη τη δυσαρέσκεια του κοινωνικού συνόλου, αλλά ταυτόχρονα βλέπω στο δικαστήριο τους ανθρώπους που εργάζονται και το Σαββατοκύριακο μέχρι να νυχτώσει και παραμελούν τις οικογένειές τους με μόνο στόχο να κάνουν κάποια δουλειά. Καταφανώς ο συντελεστής απόδοσης είναι πολύ χαμηλός, γιατί γίνεται πολλή δουλειά, όμως το αποτέλεσμα είναι μηδαμινό. Νομίζω ότι πρέπει να πραγματοποιήσουμε μια εσωτερική ανάλυση των αιτιών, για να κατανοήσουμε πού σπαταλούνται οι προσπάθειες, οι πόροι.»

«Για μένα το βασικό νόημα της έκθεσης είναι η υπενθύμιση ότι χρειάζεται έντονα κριτική πολιτική ενέργεια», θεωρεί ο ειδικός σε θέματα των μίντια, υφηγητής Γκεόργκι Λοζάνοφ. «Τίποτα στην κοινωνική μας πραγματικότητα δεν είναι αποδεκτό και η έκθεση εναρμονίζεται με την κοινωνική δραματικότητα, αν και είναι γραμμένη έτσι που από μια πλευρά λέει κάτι, ενώ από την άλλη προσέχει να μην κλονίσει πολύ την κοινωνία. Μπορούσε να είναι πολύ πιο ριζοσπαστική. Αυτή η κοινωνική δραματικότητα είναι απαραίτητη; για να εξαχθούν από τα βάθη της κάποιες πολιτικές ενέργειες.»

Μπορεί η αποτυχία της Βουλγαρίας να θεωρείται αποτυχία της πέμπτης διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να σταματήσει τη διεύρυνση;

«Νομίζω, ναι, γιατί τα παλιά κράτη μέλη και γενικά η Ευρωπαϊκή Ένωση θα σκεφθούν βαθύτερα τι ακριβώς είναι η ολοκλήρωση», λέει ο υφηγητής Λοζάνοφ. «Καταφανώς, δεν σημαίνει ένα κράτος να ενταχθεί μόνο στα χαρτιά. Χρειάζονται πολύ σοβαρότεροι και πολύ ουσιαστικότεροι λόγοι, για να μπορεί κάτι να αποκαλεστεί μέρος της Ευρώπης. Η Βουλγαρία προς το παρόν δεν αποτελεί μέρος της Ευρώπης. Εννοώ την Ευρώπη σαν ενιαίο χώρο αξιών. Η Βουλγαρία αποτελεί μέρος παράβασης τούτων των αξιών. Η έκθεση κοινοποιεί την παράβαση.»

Η αυστηρή κριτική στη Σόφια και το Βουκουρέστι από τις Βρυξέλλες μπορεί να δώσει επιχειρήματα στους αντιπάλους της παραπέρα διεύρυνσης της Ένωσης. Με ποιο τρόπο τα προβλήματα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, που σχετίζονται με τη διαδικασία της ολοκλήρωσης, θα επηρεάσουν τη συνέχιση της διαδικασίας της διεύρυνσης;
«Κάθε κλονισμός εντός της Ένωσης αποτελεί πρόκληση για τις πολιτικές της», επισημαίνει η υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Γκεργκάνα Γκραντσάροβα. «Από την άποψη αυτή τα προβλήματα που σχετίζονται με τα δικαστικά συστήματα ορισμένων κρατών, με τα ευρωπαϊκά ταμεία σε κάποια από τα κράτη, με την καταψήφιση ορισμένων ιδρυτικών συνθηκών μπορούν μόνιμα να κρατούν σε ένταση την Ένωση. Είμαι βέβαιη όμως ότι μιλώντας για τη μεταρρύθμιση τέτοιων σημαντικών συστημάτων, όπως το σύστημα της δικαιοσύνης, ο τομέας της ασφάλειας, πρέπει να κατανοούμε ότι η ποιοτική αλλαγή είναι διαρκής διαδικασία. Επίσης, δεν αμφιβάλλω καθόλου ότι όσο πιο αποτελεσματικά και καλά λειτουργεί η Ένωση, τόσο πιο δυνατά θα ακούγονται οι φωνές εκείνων που λένε ότι η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν πρέπει να σταματήσει. Άλλωστε, η Βουλγαρία έχει αυξημένη ευθύνη ως κράτος, το οποίο ανήκει στην περιοχή με την κοντινότερη προοπτική προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το γεγονός αυτό πρέπει να διπλασιάσει τις φιλοδοξίες και τα κίνητρά μας να μεταρρυθμίσουμε τους τομείς, στους οποίους ακόμα δεν καλύψαμε τα ευρωπαϊκά στάνταρτ. Η έκθεση αποτελεί πολύ καλή και σταθερή βάση για εντελώς συγκεκριμένες ενέργειες κατά τους επόμενους έξι μήνες. Όμως έως ότου δεν τεθούν σε ισχύ οι καταδικαστικές αποφάσεις αναφορικά με όλες τις υποθέσεις, ιδιαίτερα εκείνες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κοινωνία, όλοι μας θα φαινόμαστε ένοχοι σ' αυτή τη διαδικασία».

Μπορεί η Βουλγαρία να αποκαταστήσει τη θετική της δημόσια εικόνα;
«Νομίζω ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή. Κατά τη γνώμη μου, η θετική εικόνα της χώρας σημαίνει καλό αυτοσυναίσθημα κάθε Βούλγαρου πολίτη. Το ζήτημα είναι πόσο γρήγορα θα λάβουμε τα μεταρρυθμιστικά μέτρα που οι εταίροι μας αναμένουν, πόσο γρήγορα θα γίνει αισθητό το αποτέλεσμά τους. Δεν αμφιβάλλω καθόλου όμως ότι κάθε θετική ενέργεια πραγματικά θα έχει αποτέλεσμα.»

Κατά την παρουσίαση των εκθέσεων ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Γιοχάνες Λαϊτενμπέργκερ, τόνισε επανειλημμένα ότι στόχος της κριτικής δεν είναι η αποθάρρυνση, αλλά η ενθάρρυνση της Σόφιας να λύσει όσο το δυνατό συντομότερα τα προβλήματά της, γιατί οι Βρυξέλλες κατανοούν ότι η Ένωση μπορεί να λειτουργεί κανονικά και να είναι πειστική σε ό, τι αφορά τα πλεονεκτήματα της διεύρυνσης μόνο αν οι κανόνες της τηρούνται παντού.

Αγαπητοί ακροατές, αυτή η εκπομπή μεταδίδεται στο πλαίσιο του σχεδίου «Τώρα - συνεργαζόμαστε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο» που εκτελείται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτου με τη οικονομική στήριξη της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι ερωτήσεις, τα σχόλια και οι προτάσεις σας είναι ευπρόσδεκτα στη σύνταξή μας, καθώς και στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση info@europe.bg. Για περισσότερες λεπτομέρειες κοιτάξτε την ιστοσελίδα http://parliament.europe.bg

Κείμενο: Ηλιάνα Ράιτσεβα, Ρουμιάνα Τσβετκόβα, Βενέτα Νικόλοβα

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα
Εκφωνητές: Πέταρ Κάντρεφ, Έλλη Γκέκοβα