Θα ξαναψηφίσει η Ιρλανδία τη Συνθήκη της Λισσαβόνας;

Στο σημερινό μας πρόγραμμα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Τώρα - συνεργαζόμαστε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο» η Βουλγαρική Ραδιοφωνία, η Πύλη ΕΥΡΩΠΗ και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο σας προσφέρουν μερικές οπτικές γωνιές για το μέλλον της Συνθήκης της Λισσαβόνας στα συμφραζόμενα της γαλλικής προεδρίας της Ε.Ε.

Ύστερα από το ιρλανδικό «όχι» στη Συνθήκη της Λισσαβόνας, η Γαλλία, η οποία ανέλαβε την προεδρία της Ε.Ε. μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, αντιμετώπισε ένα δύσκολο πρόβλημα - να κάνει ένα χρήσιμο βήμα ώστε να συνεχίσει τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια από τις δυνατότητες είναι να διενεργηθεί στην Ιρλανδία νέο δημοψήφισμα. Πολλοί όμως αντιτάσσονται σ’ αυτό το ενδεχόμενο, γιατί φοβούνται πως η πίεση πάνω στην Ιρλανδία για την επανάληψη του δημοψηφίσματος μόνο αυξάνει τις αρνητικές διαθέσεις κατά της Συνθήκης και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αυτή να απορριφθεί ξανά. Κατά πόσο είναι παραδεκτό όμως ένα πολύ μικρό ποσοστό των Ευρωπαίων πολιτών να μπλοκάρει ένα σχέδιο που αφορά τους σχεδόν 500 εκ. κατοίκους της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δεν είναι η αρνητική ψήφος των Ιρλανδών απλώς μια ένδειξη απρονοησίας και αχαριστίας;

Ουσιαστικά αν κοιτάξουμε τις μελέτες θα δούμε πως για τους Ιρλανδούς η συμμετοχή στην Ε.Ε. έχει μεγάλη αξία. Η Ιρλανδία υπήρχε μια από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, μετά την προσχώρηση στην Ε.Ε. όμως και χάρη στην ικανότητά της να αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τα ευρωπαϊκά ταμεία μετατράπηκε σε μια από τις πρώτες χώρες της Ένωσης ως προς το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Όχι τυχαία πολλοί μιλάνε για το «ιρλανδικό θαύμα».

Ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί, η χώρα του οποίου κατέχει την εναλλασσόμενη προεδρία της Ε.Ε. το δεύτερο εξάμηνο, προτίμησε να καθορίσει την αρνητική ψήφο των Ιρλανδών ως «συμβάν». Ακριβώς ο Σαρκοζί ήταν ο πολιτικός, ο οποίος προώθησε την ιδέα για την αποδοχή συνθήκης μεταρρυθμίσεων των ευρωπαϊκών θεσμών ύστερα από την απόρριψη του σχεδίου του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Από μόνη της η Συνθήκη της Λισσαβόνας είναι απαραίτητη και ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία της Ε.Ε. Όλα τα υπόλοιπα κράτη επικύρωσαν τη Συνθήκη δια κοινοβουλευτικής διαδικασίας. Εξαίρεση έκανε μόνο η Ιρλανδία, γιατί οι ιδιαίτερες διατάξεις του Συντάγματός της απαιτούν την διεξαγωγή δημοψηφίσματος.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Δουβλίνο το καλοκαίρι ο κ. Σαρκοζί δήλωσε ότι σέβεται το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αλλά και υπογράμμισε ότι επικροτεί την απόφαση των υπόλοιπων κρατών μελών να συνεχίσουν την πορεία της επικύρωσης της Συνθήκης της Λισσαβόνας παρά το ιρλανδικό «όχι». Ως πιο ρεαλιστική διέξοδος από την κρίση αναφέρεται η διεξαγωγή δεύτερου δημοψηφίσματος. Οι κοινωνιολογικές έρευνες δείχνουν όμως ότι η πλειοψηφία των Ιρλανδών δεν θέλει αυτό.

Τι πρέπει να κάνει η Γαλλία και τι κάνει, ώστε να ανοίξει τον δρόμο για τη Συνθήκη της Λισσαβόνας; Η Βουλγαρική Ραδιοφωνία ζήτησε το σχόλιο του Γάλλου πολιτειολόγου Francois Frison-Roche.

«Τη Συνθήκη της Λισσαβόνας απέρριψαν σχεδόν 800 000 Ιρλανδοί και μπορούμε μόνο να λυπόμαστε πως αυτό το «όχι» με κάποιον τρόπο εμποδίζει 480 εκ. Ευρωπαίους», λέει ο ίδιος. «Τώρα όμως αυτό το «όχι» πρέπει να αντιμετωπιστεί πολύ σοβαρά, γιατί μας έδειξε ότι οι προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών πρέπει καλύτερα να λαμβάνονται υπόψη. Θεωρώ ότι όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι έχουν τις ανησυχίες τους όσον αφορά σε νέες διευρύνσεις. Νομίζω επίσης ότι υπάρχει ορισμένη δυσαναλογία ανάμεσα σ’ αυτό που οι ευρωπαϊκές ελίτ θεωρούν απολύτως σκόπιμο και σ’ αυτό που θεωρεί η κοινωνία, η οποία θα ήθελε μάλλον περισσότερες συγκεκριμένες απαντήσεις στις προσδοκίες της. Νομίζω ότι το ιρλανδικό «όχι» δεν θέτει υπό ερώτηση αυτό που αποκαλούμε την δόμηση της Ευρώπης. Η Συνθήκη της Λισσαβόνας ήταν καλή σε γενικές γραμμές με την έννοια ότι αύξανε τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για μια όντως πιο ωφέλιμη Ευρώπη, αλλά δυστυχώς αυτό το γεγονός δεν φαίνεται αρκετά σαφές για ένα μέρος των πολιτών και αυτό είναι κρίμα. Θεωρώ ότι λύση θα βρεθεί με τα αντίστοιχα μέτρα που θα ληφθούν απέναντι στους Ιρλανδούς, έτσι ώστε η Ευρώπη να μπορέσει να συνεχίσει μπροστά. Δε νομίζω ότι η έμφαση πρέπει να τίθεται στη γραφειοκρατία της Ευρώπης ή των Βρυξελλών. Πάντως αυτή η διοικητική δομή κάνει μια καλή δουλειά. Ίσως η κατάσταση πρέπει να εξηγηθεί καλύτερα στους πολίτες, ώστε να καταλάβουν ότι αν θέλουμε να συνεχίσουμε να ζούμε σε ένα ειρηνικό χώρο και σε οικονομική πρόοδο, θα αναγκαστούμε να ξεπεράσουμε τον εθνικό εγωισμό και να σκεφτόμαστε σε παγκόσμιο επίπεδο, παρόλο που προφανώς γι’ αυτό απαιτούνται ενέργειες σε τοπικό επίπεδο, για να μπορέσουν οι άνθρωποι να εκτιμήσουν την αληθινή σημασία αυτής της δόμησης της Ευρώπης.»

Ρωτήσαμε τον κ. Frison-Roche πώς βλέπει τον ρόλο των ευρωβουλευτών και τις προσδοκίες των ανθρώπων απ’ αυτούς.

«Ο ρόλος των ευρωβουλευτών είναι όλο και πιο σημαντικός, γιατί οι πολίτες υπολογίζουν στους βουλευτές να ελέγχουν καλύτερα τις αποφάσεις που λαμβάνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτός ήταν ουσιαστικά και ο βασικός στόχος της Συνθήκης της Λισσαβόνας, γιατί ακριβώς αυτή η συνθήκη διευρύνει τις αρμοδιότητες του Ευρωκοινοβουλίου, για παράδειγμα να ελέγχει την κοινή αγροτική πολιτική ή να μεσολαβεί στην άσκηση του νέου δικαιώματος των πολιτών να υποβάλλουν αναφορές. Στο μέλλον οι ευρωβουλευτές θα έχουν όλο και μεγαλύτερη δυνατότητα να εξηγούν το έργο της Ευρώπης στα 27 κράτη μέλη και ακριβώς εδώ ο ρόλος τους θα είναι να βοηθήσουν για το ξεπέρασμα αυτού του εθνικού εγωισμού και να απαιτούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενεργεί καλύτερα τοπικά, έτσι ώστε να μπορέσουν οι πολίτες να αντιληφθούν τα πλεονεκτήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.»

Η Βουλγαρική Ραδιοφωνία έκανε μικρή έρευνα ανάμεσα στους κατοίκους της Σόφιας, υπενθυμίζοντάς τους το αποτέλεσμα του ιρλανδικού δημοψηφίσματος. Ιδού οι απαντήσεις που λάβαμε στην ερώτηση: «Θα ήσασταν εσείς ως Βούλγαροι πιο ικανοποιημένοι, αν οι Βρυξέλλες αποφάσιζαν για περισσότερα θέματα από την κυβέρνηση στη Σόφια;»

«Νομίζω ότι κάθε κράτος πρέπει να διατηρήσει τη δική του ανεξαρτησία και ταυτότητα», λέει ο Χρίστο Χούμπανοφ, φοιτητής. «Και αυτό δεν θα μπορούσε να εμποδίσει τους κοινούς ευρωπαϊκούς νομοθετικούς κανόνες, στους οποίους θα υπόκεινται όλοι. Ξέρω επίσης ότι τώρα το διεθνές δίκαιο έχει προτεραιότητα μπροστά από το εθνικό στο πλαίσιο της Ε.Ε.. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι βουλγαρικοί νόμοι είναι λιγότερο σημαντικοί από τους ευρωπαϊκούς».

«Θεωρώ ότι κάθε λαός πρέπει μόνος του να καθορίζει τη δική του ανάπτυξη», είναι η γνώμη του Άνγκελ Γκόεφ, εθνολόγου. «Όταν ένας λαός ανήκει σε μια μεγαλύτερη ένωση, τότε σε κάθε περίπτωση πρέπει να συμμορφώνεται με τους νόμους αυτής της ένωσης. Πάντως νομίζω ότι εμείς, οι Βούλγαροι, πρέπει να αποφασίζουμε για τον εαυτό μας, αλλά ανάλογα με τις εξωτερικές απαιτήσεις.»

«Η άποψή μου είναι ότι παρόλο που είμαστε μέλος της Ε.Ε. και πρέπει να τηρούμε τις συμφωνίες που έχουμε υπογράψει σε σχέση με την εναρμόνιση της νομοθεσίας, προτιμώ να διατηρήσουμε τη βουλγαρική ταυτότητα και την εθνική κυριαρχία», λέει η Σβέτλα Παναγιώτοβα, καθηγητής. «Γι’ αυτό νομίζω ότι η κυβέρνηση της Βουλγαρίας δεν πρέπει να συμμορφώνεται μ’ όλες τις συστάσεις των Βρυξελλών. «Όπως και σε άλλες χώρες διεξάγονται δημοψηφίσματα για διάφορα προβληματικά θέματα, νομίζω ότι θα ήταν καλό και εδώ να οργανώνονται τέτοια.»

Είναι απαραίτητη η επανάληψη της ψήφου στην Ιρλανδία για τη Συνθήκη της Λισσαβόνας και είναι δυνατή από νομική άποψη; Ρωτήσαμε τον κ. Jeffrey Keating, Πρέσβη της Ιρλανδίας στη Σόφια.

«Η κατάσταση στην Ιρλανδία είναι τέτοια ότι για να επικυρωθεί η Συνθήκη της Λισσαβόνας, πρέπει να γίνει δημοψήφισμα. Πρόβλημα από νομική άποψη δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως πολιτικό πρόβλημα, γιατί αυτό που θα πούμε στους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ήδη κάνει τη δημοκρατική επιλογή τους, είναι: «Ψηφίστε ξανά και με διαφορετικό τρόπο!» Προφανώς η ερώτηση πρέπει να είναι διαφορετική τη δεύτερη φορά. Με κανέναν τρόπο δεν θα μπορούσε να τεθεί πάλι η ίδια ερώτηση.»

Κατά πόσο είναι ρεαλιστικό η Συνθήκη της Λισσαβόνας να μπει σε ισχύ χωρίς το ιρλανδικό «ναι» και να εφαρμοστεί σε 26 παρά σε 27 κράτη και είναι δυνατό η Ιρλανδία να βγει από την Ε.Ε.;

«Υπό τις σημερινές περιστάσεις είναι αδύνατη η επικύρωση της Συνθήκης της Λισσαβόνας χωρίς καθένα από τα κράτη μέλη. Αυτό θα σήμαινε αλλαγή στην κατ’ εξοχήν φύση της Ε.Ε. Είναι σίγουρο ότι η Ιρλανδία δεν θα το ήθελε. Είμαστε δραστήριο μέλος της Ε.Ε. εδώ και 35 χρόνια και θα θέλαμε να είμαστε στο κέντρο των εξελίξεων, όχι έξω απ’ αυτές. Στην ουσία όλες οι έρευνες της κοινής γνώμης στην Ιρλανδία δείχνουν συνεχώς ένα πολύ υψηλό επίπεδο υποστήριξης για το ευρωπαϊκό σχέδιο.»

Ποιος κατά την άποψή σας είναι ο δρόμος για την μεταρρύθμιση της Ε.Ε., ρωτήσαμε τον κ. Keating.

«Μιλώντας προσωπικά, είμαι υποστηρικτής της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Έχω συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και όταν ορισμένα μέτρα είναι σεμνά, αυτός είναι ο δρόμος. Η Συνθήκη καθιστά τη λήψη των αποφάσεων πιο εύκολη, βελτιώνει τον έλεγχο στην Ε.Ε., κάνοντας το Ευρωκοινοβούλιο πιο ισχυρό από τη μία, ενώ από την άλλη ενισχύει τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων. Κάνει επίσης τη φωνή της Ευρώπης πιο δυνατή και παρέχει ισχυρότερους μηχανισμούς για την αντιμετώπιση σοβαρών διεθνών προβλημάτων. Ξέρετε ότι τώρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε τη δύσκολη κατάσταση στη Γεωργία. Ίσως θα έπρεπε να ερωτηθούμε αν η Ε.Ε. μπορούσε να αντιδράσει πιο αποτελεσματικά μέσω διάφορων δομών της. Υπάρχουν και άλλα σοβαρά προβλήματα, τα οποία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μόνο μαζί, για παράδειγμα οι αλλαγές στο κλίμα και πώς να αντιδράσουμε αποτελεσματικά σ’ αυτή την πρόκληση. Υπάρχει και άλλο ένα θέμα, στο οποίο απευθύνεται η Συνθήκη της Λισσαβόνας. Είναι το ζήτημα για τη διεύρυνση. Υπάρχουν πολλοί καλοί, όχι μόνο στρατηγικοί, αλλά και πολιτικοί λόγοι για την επιθυμία της Ε.Ε. να διευρυνθεί - για να επιτευχθεί σταθερότητα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, για να επιτευχθεί σταθερότητα στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Όλα αυτά είναι ιστορικά προβλήματα, τα οποία θα έπρεπε να έχουμε το κουράγιο να αντιμετωπίσουμε. Και νομίζω ότι η Συνθήκη της Λισσαβόνας είναι ο μηχανισμός να το πετύχουμε.»

Σημαίνει άραγε αυτό ότι εσείς υποστηρίζετε την περαιτέρω διεύρυνση ως μια θετική κατεύθυνση της ανάπτυξης;
«Ναι, απολύτως. Αλλά η διεύρυνση προκαλεί και ορισμένες δυσκολίες. Εννοώ ότι όταν εμείς προσχωρήσαμε στην Ένωση, κάναμε τον αριθμό των κρατών-μελών 9. Μετά γίναμε 15, ενώ τώρα είμαστε 27. Έχουμε και άλλες υποψήφιες χώρες, οι οποίες διαπραγματεύονται για την ένταξή τους. Προφανώς είναι πολύ δύσκολο να συνεχίσουμε να διευρυνόμαστε, αν δεν αλλάξουμε τους μηχανισμούς για τη λήψη αποφάσεων. Γι’ αυτό οι προτάσεις της Συνθήκης της Λισσαβόνας έχουν πολύ δυνατή λογική.»

Μιλήσαμε στο τηλέφωνο με τον κ. Jeff Lovitt, εκτελεστικό διευθυντή της μη κυβερνητικής οργάνωσης PASOS /Policy Association for an Open Society/ με έδρα την Πράγα της Τσεχίας. Ρωτήσαμε τον κ. Lovitt ποια είναι η κατάσταση με την επικύρωση της Συνθήκης της Λισσαβόνας από πλευράς της Τσεχίας: μέχρι πρόσφατα εκεί υπήρχαν νομικά εμπόδια, καθώς και αντίπαλοι της συνέχειας της πορείας επικύρωσης.
«Ναι, το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφασίζει για το πόσο η Συνθήκη της Λισσαβόνας ανταποκρίνεται στο Σύνταγμα και ποιες είναι οι συνέπειες που θα έχει», λέει ο κ. Lovitt. «Ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις υπάρχει, δεν θα έλεγα ακριβώς ευρωσκεπτικισμός, αλλά μια υγιής φροντίδα να διατηρείται η γραφειοκρατία στις Βρυξέλλες στα ελάχιστα της επίπεδα. Ταυτόχρονα αυτές οι δυνάμεις έχουν πολύ καλές διαθέσεις προς τα επιμέρους στοιχεία της Συνθήκης της Λισσαβόνας, όπως για παράδειγμα είναι η κοινή εξωτερική πολιτική. Η ίδια η κυβέρνηση της Τσεχίας με βεβαιότητα υποστηρίζει τη Συνθήκη. Ο πρόεδρος Κλάους όμως είναι καλά γνωστός ευρωσκεπτικός, ο οποίος ωστόσο δεν είναι από τους κύριους παίκτες στη διαδικασία επικύρωσης. Το μόνο πρόβλημα που θα μπορούσε να υπάρξει είναι αν ο ίδιος χρησιμοποιήσει το δικαίωμα αρνησικυρίας που έχει. Αν το Συνταγματικό Δικαστήριο επιτρέψει όμως και αν οι δυο Βουλές ψηφίσουν «ναι», δε νομίζω ότι ο πρόεδρος θα επέβαλλε βέτο.»

Αναμένεται οι διαπραγματεύσεις με την Ιρλανδία περί της Συνθήκης της Λισσαβόνας να διεξαχθούν κατά το πρώτο εξάμηνο του 2009, δηλαδή κατά τη διάρκεια της τσέχικης θητείας στην εναλλασσόμενη προεδρία της Ε.Ε. Ποιες είναι οι σχετικές διαθέσεις στη Τσεχία και υπάρχει ήδη συγκεκριμένο σχέδιο δράσης;
«Νομίζω ότι το ιρλανδικό δημοψήφισμα με μια σύμπτωση των περιστάσεων βοήθησε τη τσέχικη προεδρία όσον αφορά στην ευελιξία της», απαντά ο Jeff Lovitt. «Θεωρούντο ότι αυτή θα ήταν μια πρώτ’ απ’ όλα τεχνική και γραφειοκρατική προεδρία, γιατί κατά τη διάρκειά της δεν αναμενόταν κάποια εφαρμογή της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Ταυτόχρονα η νέα σύνθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να αναλάβει τα καθήκοντά της. Νομίζω ότι όλα αυτά δίνουν στη Τσεχία ένα ευρύτερο χώρο για εργασία, κάτι πολύ καλό ιδιαίτερα ένα χρόνο μετά τη Σλοβενία – την πρώτη από τις νέες χώρες-μέλη της Ε.Ε., η οποία ανέλαβε την προεδρία της Ένωσης. Πριν μια εβδομάδα ακούσαμε τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης στα ευρωπαϊκά θέματα, Αλεξάντερ Βόντρα, ο οποίος είπε ύστερα από συνάντηση με τους ομολόγους του από τη Γαλλία και τη Σουηδία ότι η τσέχικη προεδρία θα συγκεντρώσει τις προσπάθειές της στα προβλήματα της ενέργειας, της ασφάλειας και των ανατολικών γειτόνων της Ε.Ε., ιδιαίτερα στα συμφραζόμενα της σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Γεωργίας. Δηλαδή πρέπει να γίνει σαφές το μέλλον της Συνθήκης της Λισσαβόνας και αν οι Ιρλανδοί θα βρουν τρόπο να προσαρμοστούν σ’ αυτή, αλλιώς η Συνθήκη θα ήταν νεκρή. Αλλά από θετική άποψη η τσέχικη προεδρία θα μπορούσε να κάνει πολλά, γιατί τα νέα κράτη-μέλη έχουν μεγάλο ενδιαφέρον η εργασία να συγκεντρωθεί στα σημεία έντασης γύρω από την Ε.Ε. και ιδιαίτερα στην περιοχή του Καυκάσου.»

Αγαπητοί ακροατές, στην επόμενη εκπομπή μας θα περιληφθούν δικές σας απόψεις και ερωτήσεις. Το πρόγραμμα θα είναι αφιερωμένο στους βοηθούς των ευρωβουλευτών, στον ρόλο τους και στο πώς κανείς μπορεί να γίνει βοηθός ευρωβουλευτή. Οι εκπομπές της σειράς «Τώρα – συνεργαζόμαστε με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο» μεταδίδονται από τη Βουλγαρική Ραδιοφωνία, το RFI - Ρουμανία και το Ιβλίν Ράδιο - Γαλλία στο πλαίσιο σχεδίου που υλοποιείται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο με την οικονομική υποστήριξη της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Περιμένουμε τις ερωτήσεις, τα σχόλια και τις προτάσεις σας στη σύνταξή μας, καθώς και σε ηλεκτρονική διεύθυνση info@europe.bg. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://parliament.europe.bg

Κείμενο: Μπλάγκα Γκεοργκίεβα, Ελένα Καρκαλόνοβα, Ίβα Λέτνικοβα
Μετάφραση: Πέταρ Κάντρεφ